Miasto wyrosło na siedmiu wzgórzach. Najważniejsze z nich jest Wzgórze Lecha, na którym wznosi się gotycka katedra, najczęściej odwiedzany zabytek Gnieznaj ze słynnymi Drzwiami Gnieźnieńskimi oraz sarkofagiem z relikwiami św. Wojciecha.
Katedra stoi dumnie na wzgórzu nad jeziorem Jelonek. Przypuszcza się, że pierwsza świątynia w tym miejscu powstała blisko 100 lat przed oficjalnym wprowadzeniem chrześcijaństwa w Polsce.
Właśnie tutaj miało miejsce pięć królewskich koronacji i tu znajduje się miejsce pochówku św. Wojciecha, głównego patrona Polski. Długość monumentalnej budowli wynosi 85 metrów, a wysokość nawy głównej – 22 metry. Z fasady zachodniej wyrastają dwie potężne górujące nad miastem wieże.
Najstarszą częścią świątyni jest prezbiterium z otaczającym je obejściem. Stoi tam złocona konfesja z relikwiami św. Wojciecha. Barokowy baldachim nad symboliczną trumną z leżącą na wieku postacią świętego w biskupich szatach, wzorowany jest na dziele Berniniego z Bazyliki św. Piotra w Rzymie.
Wykonany przez gdańskiego złotnika relikwiarz został skradziony i zbezczeszczony przez trzech złodziei w 1986 r. Przetopione srebro udało się odnaleźć i po roku zrekonstruowany sarkofag powrócił do katedry. (Relikwiarz widziałam jeszcze przed świętokradztwem, podczas szkolnej wycieczki w 1983 r.)
Przy wieży południowej znajduje się dawne wejście główne do katedry. Tam umieszczono, gromadzące najwięcej zwiedzających, słynne Drzwi Gnieźnieńskie, datowane na ok. 1170-1180 rok. To jeden z najcenniejszych zabytków romańskiej metaloplastyki w Europie i jedyny ślad dwunastowiecznego wyposażenia gnieźnieńskiej świątyni. Drzwi składają się z dwóch skrzydeł odlanych z brązu z kołatkami w kształcie lwich łbów. Aby obejrzeć sceny z życia św. Wojciecha w porządku chronologicznym, należy najpierw oglądać od dołu ku górze lewe skrzydło, potem od góry do dołu – skrzydło lewe.
Drzwi, których fundatorem był Mieszko Stary wpisują się w długą, sięgającą późnego antyku tradycję, kontynuowaną przez bizantyńskie i włoskie dzieła w Italii oraz na terenie Niemiec.
W podziemiach katedry można zobaczyć najstarszy w Polsce nagrobkowy napis z ok. 1006 roku, odkryte podczas badań archeologicznych relikty budowli kamiennej z IX wieku, a także fragmenty murów bazyliki Mieszka I.
Wycieczkę do katedry warto połączyć ze spacerem po Parku Piastowskim i wokół jeziora Jelonek, skąd roztaczają się piękne widoki na Wzgórze Lecha. Kogo nogi nie bolą, może się również wybrać na pozostałe wzgórza: św. Piotra (cmentarz św. Piotra i Pawła), św. Wawrzyńca (kościół św. Wawrzyńca i targowisko), św. Michała (kościół św. Michała), Panieńskie (rynek), Krzyżackie oraz Żnińskie.
